Sinds 1996 ligt in Frankrijk wettelijk vast dat broertjes en zusjes samen worden geplaatst, tenzij dat niet in hun belang is. De verantwoordelijkheid voor kinderbescherming ligt in dat land bij de departementen. In Frankrijk hebben zo’n 300.000 kinderen te maken met jeugdzorg. Ongeveer de helft van hen groeit niet op bij hun ouders. Van deze groep verblijft 53% in een pleeggezin, 39% in een instelling en 8% in een alternatieve vorm van opvang.
SOS Kinderdorpen vangt in Frankrijk in 17 dorpen zo’n 1.000 kinderen op (cijfer 2017). Daarbij heeft de organisatie een programma voor onderzoek naar de gezinssituatie van kinderen die bescherming nodig hebben, vertelt Hervé Laud, directeur Ontwikkeling en Pleitbezorging bij SOS Kinderdorpen in Frankrijk. ‘Bij een crisissituatie rond een uithuisplaatsing wordt direct gestart met een analyse van de relatie tussen broertjes en zusjes om advies te kunnen uitbrengen over wel of niet samen plaatsen.’
Gehechtheid, veiligheid, identiteit
Bij het 50-jarig bestaan van SOS Kinderdorpen Frankrijk in 2006 is een onderzoek gestart naar de gezamenlijke opvang van broertjes en zusjes, onder meer via interviews met jeugdhulpverleners, omdat hierover destijds nauwelijks researchdata bestonden. Uit het onderzoek blijkt dat de relaties tussen broers en zussen de meest langdurende zijn binnen families – ze duren vaak langer dan relaties tussen stellen en tussen ouders en kinderen. Dat biedt mogelijkheden voor ontwikkeling: broers en zussen kunnen elkaar gehechtheid, veiligheid en identiteit bieden, ook als er sprake is van conflicten. Hervé Laud: ‘Het is dus de moeite waard om te werken aan samen plaatsen, hoewel dat niet makkelijk is, omdat er ook risico’s kunnen zijn voor de ontwikkeling van een of meer kinderen.’
Inzichten in familierelaties
De studie heeft tot nu toe de volgende inzichten opgeleverd:
- Professionals hebben bij de start van de opvang informatie nodig over de achtergrond van een gezin. Daarvoor moeten zij interviews houden met de ouders en de kinderen, met de meest recente verzorgers van de kinderen, en met mensen uit het netwerk van het gezin. Via die input krijgen ze meer zicht op de relaties tussen de broers en zussen in het gezin.
- Conflicten tussen broers en zussen zijn een uitdaging voor jeugdhulpverleners. Er is beter crisismanagement nodig om te kunnen vaststellen welke mogelijkheden een conflictsituatie biedt voor een doorbraak in positieve zin, want dat blijkt in de praktijk wel degelijk mogelijk.
- Professionals moeten specifiek getraind zijn in werken met gezamenlijke opvang van broers en zussen, onderling nauw samenwerken en een vertrouwensband hebben met een gezin.
- Het is belangrijk dat ouders meedenken over de oplossingen voor een gezin, zij kennen hun kinderen immers het best.
- Elke opname vergt een zorgvuldige voorbereiding; in sommige gevallen kan de uitkomst daarvan zijn dat samen plaatsen (tijdelijk) niet verstandig is. In zo’n situatie moeten alle professionals rond een gezin organiseren dat broers en zussen elkaar zo vaak mogelijk kunnen zien.
Ouders zijn betrokken bij oplossingen
De wetgeving in Frankrijk helpt jeugdhulpverleners om broers en zussen zo veel mogelijk samen op te vangen, aldus Hervé Laud. ‘Maar ondanks dat samen plaatsen tegenwoordig de norm is, zijn er nog altijd praktische hindernissen te overwinnen. Zo zijn er soms niet genoeg kamers om alle kinderen uit een gezin op één plek te plaatsen.’
Invoering van de wet heeft volgens hem wel een verandering in denken in gang gezet. ‘Tot die tijd leefde het idee dat kinderen samen opvangen voorzetting van het trauma betekende. Tegenwoordig kijkt de Kinderbescherming meer naar de lange termijn en zijn zowel de ouders als de kinderen nauw betrokken bij de oplossingen voor een gezin.’ De ervaringen en expertise die SOS Kinderdorpen in Frankrijk opdoet met het gezamenlijk opvangen van broers en zussen zijn ook waardevol voor de Nederlandse situatie.
