9 september 2022
De uitzending van Nieuwsuur op 7 september besteedde uitgebreid aandacht aan het evaluatierapport over de Wet herziening kinderbeschermingsmaatregelen. De onderzoekers concluderen dat de overheid haar zorgplicht niet nakomt: kinderen die onder toezicht of uit huis worden geplaatst krijgen te vaak niet de hulp die ze nodig hebben.
Het onderzoek is uitgevoerd door de Universiteit Leiden in opdracht van het ministerie van Justitie en Veiligheid. De belangrijkste conclusies zijn dat er voor kinderen en ouders die te maken krijgen met een ondertoezichtstelling of uithuisplaatsing te weinig hulp en aandacht is. Bovendien hebben zij te vaak geen stem in belangrijke beslissingen over hun toekomst.
Uitvoering wet faalt
Hoogleraar jeugdrecht Mariëlle Bruning, een van de onderzoekers, benadrukte bij Nieuwsuur dat uithuisplaatsingen als uiterste redmiddel nodig kunnen zijn voor de veiligheid en/of ontwikkeling van kinderen: ‘Maar als de overheid ingrijpt in een gezin met een drastische maatregel, heeft ze de plicht beter voor die kinderen te zorgen dan hun ouders op dat moment kunnen. Wij zien dat de uitvoering van de wet faalt en daardoor staan kinderen die het meest dringend hulp nodig hebben in de kou. Ze lopen soms nog meer schade op dan thuis. Dan moet je je afvragen of het nog wel legitiem is dat de overheid ingrijpt.’
In de praktijk ontbreekt het aan geld en mensen om adequate hulp te bieden. Zo hebben kinderen vaak geen vaste jeugdbeschermer of is er in hun gemeente geen passende zorg. Na een uithuisplaatsing lukt het te vaak niet om het contact tussen kinderen en hun ouders in stand te houden, waardoor het risico toeneemt dat kinderen niet meer teruggaan naar huis.
Familieversterking inzetten
Nederland staat steevast hoog in de lijst van landen waar kinderen het gelukkigst zijn. ‘Dan gaat het over kinderen met wie het goed gaat’, aldus Mariëlle Bruning. ‘Met een paar procent gaat het niet goed, maar dan heb je het wel over meer dan 30.000 kinderen. Zij zijn vrijwel onzichtbaar, omdat niemand voor ze kan opkomen.’ Voor kinderen is het contact en de relatie met hun ouders het allerbelangrijkst, aldus de hoogleraar. Werken aan de problemen in een gezin om herstel en terugkeer mogelijk te maken moet daarom veel meer prioriteit krijgen, bijvoorbeeld via de inzet van familieversterking.
SOS Kinderdorpen heeft de afgelopen jaren Simba Familiezorg ontwikkeld; een familieversterkende werkwijze op basis van goede samenwerking waardoor kinderen weer met hun ouders zijn herenigd op een manier die alle betrokkenen zien als duurzaam en voldoende veilig. SOS Kinderdorpen stelt deze kennis en kunde graag beschikbaar aan de jeugdsector, zodat kinderen en hun ouders wél passende zorg krijgen en kinderen zo veel mogelijk in hun eigen gezin kunnen opgroeien, ook in complexe situaties.
‘Kinderen die het meest dringend hulp nodig hebben, staan in de kou’
Aanbevelingen en urgentie
In het rapport staan aanbevelingen om gezinnen beter te ondersteunen. Ouders en kinderen moeten bij een uithuisplaatsing standaard een advocaat krijgen, zoals in veel andere landen gebruikelijk is. Er is voor elk gezin een plan nodig om het contact tussen kinderen en hun ouders in stand te houden. En de beslissing of een kind thuis kan blijven wonen of na een uithuisplaatsing weer terug kan moet door een rechter worden getoetst, waarbij ook de stem van kinderen en ouders telt. Simba Familiezorg en Defence for Children pleiten in hun lobby voor het samenplaatsen van broers en zussen na een uithuisplaatsing al jaren voor meer focus op terugkeer van kinderen naar huis en op het in stand houden van familierelaties. Het evaluatierapport onderstreept dit nogmaals.
De onderzoekers vinden de situatie zo ernstig dat ze de minister oproepen direct in actie te komen. Minister voor Rechtsbescherming Franc Weerwind erkent in een eerste reactie op het rapport dat kinderen en ouders onvoldoende rechtsbescherming hebben en geeft aan dat zij voortaan standaard juridische ondersteuning krijgen bij een uithuisplaatsing. Mariëlle Bruning zei in Nieuwsuur tevreden te zijn met deze toezegging over juridische bijstand, maar benadrukte nogmaals dat ook de uitvoering van de jeugdzorg op de schop moet: ‘Alle betrokken organisaties trekken al jaren aan de bel dat het zo niet langer kan. De rijksoverheid is nu aan zet om kinderen in de meest kwetsbare omstandigheden beter te beschermen.’
In de reportage in Nieuwsuur komen ook ervaringsdeskundige Ravi Debisarun en familierechtadvocaat Reinier Feiner aan het woord. Zij werkten eerder mee aan een verhalenbundel die SOS Kinderdorpen dit voorjaar uitbracht.
Simba Familiezorg is mogelijk gemaakt dankzij de deelnemers van de Nationale Postcode Loterij
