Vragen & antwoorden voor professionals

Gezinnen kunnen om allerlei redenen vastlopen. Denk aan een gezin waarin een van de kinderen een gedragsstoornis heeft waardoor de zorg voor de ouders te zwaar is geworden. Of een gezin waarin na een (v)echtscheiding de zorg volledig bij één ouder ligt en hij of zij overbelast is geraakt. Simba Familiezorg richt zich op gezinnen met kinderen tot 18 jaar die (tijdelijk) niet veilig thuis kunnen opgroeien, met als uitgangspunt dat er een kans bestaat op terugkeer van de kinderen naar huis.

De jeugdhulporganisatie is verantwoordelijk voor de plaatsing van de kinderen in een gezinshuis of pleeggezin. Dat gebeurt op basis van een verwijzing door Jeugdbescherming, het sociaal team van de gemeente of een huisarts. Simba Familiezorg zoekt actief mee naar mogelijkheden om broertjes en zusjes uit één gezin samen te plaatsen. Onze zorg bestaat uit intensieve ambulante begeleiding van ouders, bijvoorbeeld om ze te helpen bij het versterken van hun pedagogische vaardigheden. Verder ondersteunen we het gezin bij het versterken van hun sociale netwerk, zodat ouders en kinderen ook na het zorgtraject mensen hebben om op terug te vallen. Al onze inspanningen richten zich op hereniging van het gezin.

Onze familiebegeleider ondersteunt de ouders 12 uur per week voor een periode van maximaal 2 jaar. Voor deze begeleidingsuren is vooralsnog geen beschikking van de gemeente nodig. Ze worden bekostigd vanuit het programma Simba Familiezorg, dat financieel mogelijk is gemaakt met steun van de Nationale Postcode Loterij.

De voorwaarde voor terugkeer van de kinderen naar huis is dat ze daar veilig en gezond kunnen opgroeien. Ondanks de inzet van alle betrokkenen kan het gebeuren dat dit niet lukt. We zoeken dan samen met de ouders en kinderen naar de best passende plek. Mogelijk kunnen de kinderen bij andere familieleden of vrienden/kennissen wonen. Opvang in hun eigen netwerk heeft de voorkeur, omdat kinderen dan in een vertrouwde omgeving blijven. Een oplossing is altijd maatwerk, omdat omstandigheden en overwegingen per situatie verschillen. We proberen een doorplaatsing te voorkomen, omdat die vaak schadelijk is voor de ontwikkeling van kinderen. Als het gezinshuis of pleeggezin dat de kinderen opvangt de best passende plek blijkt, kunnen ze mogelijk daar blijven.

Het doel van onze zorg is terugkeer van de kinderen naar huis. Maar dat gebeurt alleen als zij daar veilig kunnen opgroeien. Aan de andere kant staat niet per definitie vast dat ouders die onder bepaalde omstandigheden zijn vastgelopen nooit meer voor hun kinderen kunnen zorgen. Iemand met bijvoorbeeld een psychische stoornis kan mogelijk met professionele hulp en steun uit de omgeving leren het thuis veilig te maken. Volgens onze methodiek krijgen ouders de rust om bij te komen na een heftige periode en de ruimte om te werken aan hun herstel. Ze weten dan dat alle inspanningen zijn gericht op terugkeer van de kinderen. Ook in gevallen waarin dat uiteindelijk niet lukt, blijft de ouder altijd de ouder. Kinderen willen vaak ook zelf een manier vinden om contact te houden met hun ouder(s).

De jeugdhulporganisatie is en blijft verantwoordelijk voor de plaatsing. Wij bieden ondersteuning door actief (mee) te zoeken naar een gezinshuis of pleeggezin dat past bij de behoefte van de betreffende ouders en kinderen. Op die manier dragen we bij aan het voorkomen van doorplaatsingen.

Nee, wij richten ons op ondersteuning van de ouders om herstel van de familierelaties te bevorderen. Onze familiebegeleiders werken wel samen met de gezinshuis- of pleegouders, omdat de kinderen tijdens hun verblijf in het opvanggezin contact houden met hun ouders en de opvangouders daar in praktische zin bij betrokken zijn. Om een traject te laten slagen is het dan ook van belang dat zij en de ouders soepel kunnen samenwerken.

Onze rol is aanvullend op de ondersteuning van de jeugdhulporganisatie. Hierdoor kan de ambulant begeleider van de jeugdhulporganisatie zich nog meer focussen op de zorg in het gezinshuis of pleeggezin. Simba Familiezorg stelt geen behandelplannen of analyses op voor de kinderen. Onze familiebegeleiders richten zich op de ouders en werken systemisch. Door de ouders te ondersteunen bij het veranderen van de thuissituatie, bijvoorbeeld bij het versterken van hun pedagogische vaardigheden, neemt de kans op hereniging van ouders en kinderen toe. Daarmee wordt voorkomen dat een gezin definitief uit elkaar valt.

Simba Familiezorg ondersteunt gezinnen die een kans hebben op terugkeer van de kinderen naar huis. Bij een perspectiefbiedende plaatsing is dat niet het geval, waardoor deze zorg buiten ons aanbod valt.

Simba Familiezorg werkt met diverse organisaties binnen en buiten de jeugdhulp aan de ondersteuning voor gezinnen:

• Gezinshuis.com is onze partner voor het werven en screenen van gezinshuisouders.
• Voor het versterken van het sociale netwerk van een gezin werken we samen met de Eigen Kracht Centrale.
• In samenwerking met Sinzer is een maatschappelijke business case opgesteld die aangeeft welke maatschappelijke en financiële meerwaarde Simba Familiezorg oplevert.
• Met Defence for Children spannen we ons in om te zorgen dat broers en zussen die tijdelijk niet thuis kunnen wonen op één plek kunnen verblijven, en dat dit wettelijk verankerd wordt.
• Tijdens het project monitort VanMontfoort – een onafhankelijk bureau met ruime ervaring in de jeugdsector en expertise in methode-ontwikkeling – onze resultaten. Verder draagt het bureau (mede) zorg voor onze methodiekontwikkeling.
• Simba Familiezorg is financieel mogelijk gemaakt dankzij de Nationale Postcode Loterij.

Met de Simba Familiezorg-methodiek bieden we voor een lange periode intensieve familiebegeleiding aan een gezin, vooral aan de ouders. Intensief wil zeggen: 12 uur per week, voor maximaal 2 jaar. Tijdens de periode van de uithuisplaatsing werken de ouders onder professionele begeleiding aan het veranderen van de gezinsdynamiek, met als doel dat zij de zorg uiteindelijk weer overnemen zodat de kinderen veilig thuis kunnen opgroeien. In dezelfde periode zoeken we ook nadrukkelijk de verbinding met het netwerk van het gezin. Samen met de ouders en kinderen kijken we wie belangrijk voor hen zijn en wie hen een steuntje in de rug willen geven. Ook bieden we uitgebreide nazorg om de overgangsfase waarin de ouders de zorg weer overnemen goed te laten verlopen.

Ja, in België bestaat al meer dan tien jaar een Simbahuis van SOS Kinderdorpen. In zestig procent van de gevallen lukt het daar om broertjes en zusjes veilig te laten terugkeren naar huis.

Bestaande jeugdhulporganisaties zetten inderdaad ook in op het samen plaatsen van broertjes en zusjes en het betrekken van het netwerk rond een gezin. Toch komt het nog te vaak voor dat kinderen uit één gezin bij een uithuisplaatsing naar verschillende opvangplekken gaan en terugkeer naar huis niet lukt. Met Simba Familiezorg benutten we onze kennis over familieversterking en het samen plaatsen van broertjes en zusjes uit onze internationale programma’s. We brengen bestaande methodieken samen en zoeken samenwerking met gerenommeerde organisaties in de Nederlandse jeugdhulp om te achterhalen hoe we kunnen werken aan familieversterking en terugkeer naar huis. De opgedane kennis en inzichten delen we, om de betreffende gezinnen en de jeugdhulp als geheel te versterken.

Ja, het Nederlands Jeugdinstituut heeft hier op verzoek van SOS Kinderdorpen onderzoek naar gedaan. Daaruit blijkt dat naar schatting in 50 procent van de gevallen kinderen uit één gezin na een uithuisplaatsing op verschillende plekken terechtkomen. Dit kan zijn omdat het niet in hun belang is dat te doen of omdat er geen passende plek beschikbaar is. De laatste reden komt het meest voor. Respondenten in het onderzoek geven aan er alles aan te doen om geschikte opvanggezinnen te vinden; zij hebben niet de indruk dat dit nog beter zou kunnen. De resultaten zijn te lezen in het rapport ‘Samen, tenzij’, op te vragen bij Simba Familiezorg.

Niet altijd. Soms is het niet in het belang van een kind om broer(s) en zus(sen) samen te plaatsen.

Uit het onderzoek ‘Samen, tenzij’ van het Nederlands Jeugdinstituut komen als belangrijkste redenen naar voren:

• problemen met kinderen (bijvoorbeeld een gedragsstoornis)
• parentificatie van een kind ten opzichte van een broer of zus
• de verhouding tussen kinderen onderling (bijvoorbeeld als er sprake is van mishandeling of incest)
• een van de kinderen heeft specialistische zorg nodig

Aan de andere kant wordt in onze visie niet altijd voldoende onderzocht of samen plaatsen echt niet in het belang is van kinderen. In Frankrijk vangt SOS Kinderdorpen bijna uitsluitend broertjes en zusjes op. Onze organisatie daar heeft ervaring met het doorbreken van situaties waarin hier soms nog wordt besloten om kinderen niet samen te plaatsen, bijvoorbeeld vanwege parentificatie. We hopen dat via extra aandacht en passende ondersteuning op deze onderwerpen de familieband behouden kan blijven.

De veiligheid van kinderen staat bij ons bovenaan. Iedere medewerker heeft zich dan ook verbonden aan de Code of Conduct van SOS Kinderdorpen. Daarin staat hoe wij in ons werk de veiligheid van de kinderen vooropstellen. In aanvulling daarop heeft Simba Familiezorg een Leidraad Veiligheid opgesteld voor het werken met kwetsbare gezinnen in Nederland. Uiteraard voldoen wij aan de geldende wet- en regelgeving. We zijn daarom gestart met het opzetten van een kwaliteitssysteem. Alle medewerkers binnen het Simba-team hebben een SKJ-registratie en een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG). Bovendien werken we samen met partners die kwaliteit van zorg hoog in het vaandel hebben staan.

Een gezin dat na intensieve ondersteuning weer op eigen kracht verder gaat, krijgt vroeg of laat te maken met tegenslag, omdat dat nu eenmaal bij het leven hoort. Door mensen die belangrijk zijn voor het gezin te vragen om een steuntje in de rug versterken we de veerkracht van de ouders en kinderen. Zij hebben dan altijd iemand om op terug te vallen, zonder dat meteen opnieuw professionele hulp nodig is. In de Eigen Kracht Centrale hebben we een partner gevonden die net als wij groot belang hecht aan het versterken van het netwerk van gezinnen. We onderzoeken samen hoe we de mogelijkheden om ouders en kinderen via deze weg te ondersteunen het beste kunnen benutten.

Opgroeien bij hun eigen familie biedt kinderen de beste start in het leven, zelfs als het thuis moeilijk gaat. Vanuit die gedachte zet SOS Kinderdorpen zich wereldwijd in voor opvang van kinderen die door armoede of andere rampspoed niet bij hun ouders kunnen wonen. Een veilig thuis lijkt in Nederland vanzelfsprekend, toch leven ook hier kinderen in omstandigheden die hun ontwikkeling schaden. In ons land zijn volgens schattingen van het CBS 43.000 kinderen (cijfer 2019), al dan niet tijdelijk, uit huis geplaatst. Naar schatting wordt 50 procent van de uithuisgeplaatste broertjes en zusjes niet samen geplaatst (bron: Rapport ‘Samen, tenzij’, Nederlands Jeugdinstituut 2015). Terugkeer naar huis lukt ook te vaak niet, ondanks alle inspanningen van jeugdhulpverleners. SOS Kinderdorpen wil eraan bijdragen dat ook in Nederland zoveel mogelijk kinderen opgroeien binnen hun eigen familie.

Wij hebben bijna 70 jaar ervaring met internationale programma’s die expliciet zijn gericht op het versterken van kwetsbare families en het samen plaatsen van broertjes en zusjes. We geloven dat we vanuit die ervaring en met onze methodiek voor kwetsbare families, in nauwe samenwerking met Nederlandse partners, families kunnen versterken en als het kan, kinderen veilig te laten terugkeren naar huis.

Tijdens het project monitort VanMontfoort – een onafhankelijk bureau met ruime ervaring in de jeugdsector – onze resultaten. Verder draagt het bureau (mede) zorg voor onze methodiekontwikkeling. VanMontfoort heeft eerder effectieve werkmethodes ontwikkeld voor professionals en doet al tijdens het onderzoek aanbevelingen om ervoor te zorgen dat de methodiek van Simba Familiezorg in de praktijk nog effectiever wordt.

De organisatie is ooit gestart in Europa en we zijn in dit werelddeel vandaag de dag in 30 landen actief. Verder hebben we meer dan 20 jaar ervaring met familieversterkende programma’s: via 560 programma’s helpen we meer dan 500.000 kinderen zonder familie of veilig thuis. SOS Kinderdorpen zet die expertise op het gebied van familieversterking in en gaat daarbij vraaggericht te werk vanuit de gedachte: ‘zo intensief als nodig’. Verder werken we intensief samen met ervaren partijen in Nederland die onze visie delen: kleinschalige gezinsgerichte opvang en samen met het gezin en het netwerk werken aan familieversterking. Met als doel, als het kan, veilige terugkeer naar huis.

De Nationale Postcode Loterij steunt het project Simba Familiezorg omdat de organisatie onze missie deelt als het gaat over passende zorg voor kinderen in Nederland die (tijdelijk) niet veilig thuis kunnen opgroeien. Wij hopen met de pilot de meerwaarde te laten zien van de Simba Familiezorg-methodiek, zodat gemeenten deze vervolgens oppakken en de kosten voor het programma overnemen.