Vragen & antwoorden over Simba Familiezorg

SOS Kinderdorpen wil eraan bijdragen dat ieder kind kan opgroeien in een veilige, liefdevolle familie. Hoewel Nederland een uitgebreide infrastructuur heeft voor jeugdhulp, leven ook hier kinderen zonder veilig thuis. Zo bestaat er een groot tekort aan gezinnen waar uithuisgeplaatste broertjes en zusjes samen kunnen worden opgevangen, waardoor kinderen uit één gezin vaak op verschillende plekken terechtkomen. Ook blijft hereniging met hun eigen ouders te vaak uit, ondanks dat jeugdhulpverleners zich hiervoor inzetten.

SOS Kinderdorpen is dé wereldwijde expert in familiegerichte zorg, ook in Europa. We zijn in 137 landen en gebieden actief en we hebben bijna 70 jaar ervaring met de zorg voor kinderen die er alleen voor staan of die het risico lopen de ouderlijke zorg te verliezen. Op basis van onze decennialange internationale ervaring geloven wij dat we, in samenwerking met Nederlandse partners, een waardevolle bijdrage kunnen leveren aan de Nederlandse jeugdhulp. SOS Kinderdorpen is daarom in 2019 gestart met Simba Familiezorg.

Via dit programma bieden we ondersteuning aan gezinnen waarvan de kinderen uit huis zijn geplaatst. We onderzoeken ook hoe de door ons ontwikkelde methodiek kan bevorderen dat meer kinderen in Nederland veilig kunnen opgroeien bij hun eigen familie. Verder voeren we lobby om te zorgen dat uithuisgeplaatste broertjes en zusjes het wettelijk recht hebben om samen te worden geplaatst. Simba Familiezorg wordt volledig gefinancierd door de Nationale Postcode Loterij, specifiek uit de Extra Trekking 2018.

Simba Familiezorg ondersteunt gezinnen met kinderen tot 18 jaar waar (tijdelijk) geen veilige  thuissituatie is. Na een uithuisplaatsing doen we er, samen met de betreffende jeugdhulporganisatie, alles aan om broertjes en zusjes samen onder te brengen in één opvanggezin. En werken we intensief met de ouders samen om de kans te vergroten dat de kinderen weer bij hun familie kunnen wonen. In het gezinshuis of pleeggezin ervaren de kinderen een zo normaal mogelijk gezinsleven. De (professionele) opvangouders bieden hen dagelijkse zorg en geborgenheid, en ondersteunen hen bij het omgaan met de situatie.

De familieversterkende methodiek van Simba Familiezorg is gericht op herstel van de familierelaties. Het gezinshuis of pleeggezin biedt de kinderen een veilige plek in een stadium waarin er nog mogelijkheden zijn voor hereniging. De ouders volgen intussen een intensief traject om de thuissituatie te herstellen, waarbij een familiebegeleider hen 12 uur per week, maximaal 2 jaar ondersteunt. Zij zijn ook zo veel mogelijk betrokken bij het leven van hun kinderen in het opvanggezin. Dit vergroot de kans dat de kinderen uiteindelijk veilig kunnen terugkeren naar huis.

SOS Kinderdorpen zet zich samen met Defence for Children in om het recht op samenplaatsing voor broertjes en zusjes wettelijk te verankeren. Verder hebben we in een maatschappelijke business case de maatschappelijke en financiële meerwaarde aangetoond van het Simba Familiezorg-programma.

Simba is het kleine, maar krachtige leeuwtje uit het verhaal ‘The Lion King’ dat alle moeilijkheden uit zijn jeugd overwint en opgroeit tot grote, sterke leeuw. Bovendien biedt SOS Kinderdorpen in België al langer familiegerichte zorg onder de naam ‘Simbahuis’. Het programma in Nederland is mede hierop gebaseerd.

In totaal ondersteunt SOS Kinderdorpen samen met haar partners de komende jaren 25 kinderen uit 10 gezinnen. Net als het Simbahuis van SOS Kinderdorpen in België willen we bereiken dat minstens 60 procent van deze kinderen veilig kan terugkeren naar huis.

Verder onderzoeken we samen met onderzoeksbureau VanMontfoort de effecten van de Simba Familiezorg-methodiek. Op basis van de onderzoeksresultaten en onze praktijkervaringen gaan we de methodiek doorontwikkelen, met wederom als doel dat meer kinderen kunnen worden herenigd met hun ouders. Aan de hand van een maatschappelijk businesscase is aangetoond dat onze zorg maatschappelijke en financiële meerwaarde heeft voor kinderen, ouders, gemeenten en andere partijen.

We realiseren ons dat er al veel partijen actief zijn in de Nederlandse jeugdhulp en dat de uitdagingen groot zijn. Om onze buitenlandse ervaring zo effectief mogelijk hier in te zetten, hebben we gekozen voor samenwerking met sterke Nederlandse organisaties die een vergelijkbare visie en aanpak hebben. Zij hebben in de afgelopen jaren laten zien dat er daadwerkelijk een andere aanpak bestaat om kwetsbare gezinnen weer in een kansrijke positie te brengen.

Wij werken met gepassioneerde, professionele collega’s die onze visie delen dat kinderen het beste kunnen opgroeien in een gezin, ook als dat tijdelijk niet hun eigen gezin is. De samenwerkingspartners zijn vanaf het begin enthousiast over onze inzet om broertjes en zusjes samen op te vangen en om te werken aan veilige terugkeer naar huis.

SOS Kinderdorpen is als initiatiefnemer verantwoordelijk voor het ontwikkelen en bewaken van het programma Simba Familiezorg. De uitvoering is een gedeelde verantwoordelijkheid van alle partners: Simba Familiezorg (onder de vlag van SOS Kinderdorpen Nederland), Gezinshuis.com en de betreffende jeugdhulporganisatie. Elk van deze partners is verantwoordelijk voor hun eigen deel en professionals:

• Simba Familiezorg voert de familieversterking uit. Dit gaat om intensieve ondersteuning van de ouders, gericht op herstel en versterken van de familiebanden, zodat de kans groter is dat kinderen weer veilig terug naar huis kunnen.
• SOS Kinderdorpen heeft in samenwerking met Sinzer een maatschappelijke business case opgezet en zo inzichtelijk gemaakt welk maatschappelijk en financieel rendement Simba Familiezorg oplevert.
• De Eigen Kracht Centrale begeleidt het vinden en motiveren van mensen die belangrijk zijn voor de ouders en kinderen om hen een steun in de rug te geven. Dit gebeurt via zogeheten Eigen Kracht-conferenties: bijeenkomsten waarin het gezin samen met familie en bekenden een plan maakt voor de toekomst.
• Gezinshuis.com is verantwoordelijk voor de werving en selectie van gezinshuisouders die willen werken volgens de Simba Familiezorg-methodiek. Pleegzorgorganisaties vervullen deze rol voor pleegouders.
• De bij het gezin betrokken jeugdhulporganisatie is verantwoordelijk voor de (kwaliteit van) de dagelijkse opvang en begeleiding van de kinderen.

SOS Kinderdorpen is initiatiefnemer en trekker van het Simba Familiezorg-programma. De Stichting is zoals dat heet ‘moeder en hoeder’ van het concept van het programma en coördineert de afstemming van alle activiteiten die binnen het programma vallen. SOS Kinderdorpen is eindverantwoordelijk voor het realiseren van de doelstellingen en heeft daarvoor een projectleider aangesteld. Daarnaast speelt SOS Kinderdorpen een belangrijke rol bij de implementatie van de familiebegeleiding, het onderzoek naar de effectiviteit van de Simba Familiezorg-methodiek en de lobby voor het wettelijk verankerd recht op samen plaatsen van broertjes en zusjes na een uithuisplaatsing.

In een latere fase wordt onderzocht hoe Simba Familiezorg moet worden ingericht en of daar eigen statuten voor nodig zijn. Vooralsnog worden de activiteiten georganiseerd vanuit SOS Kinderdorpen.

Nee, deze pilot wordt gefinancierd door de Nationale Postcode Loterij, specifiek uit de Extra Trekking 2018. De activiteiten van SOS Kinderdorpen binnen dit programma bestaan onder andere uit familieversterking door familiebegeleiders en onderzoek naar de effectiviteit van de Simba Familiezorg-methodiek. Het reguliere deel van de hulp wordt betaald door de gemeente waar de betreffende kinderen wonen.

SOS Kinderdorpen zet zich ook samen met Defence for Children in om het recht op samenplaatsing voor broertjes en zusjes wettelijk te verankeren. Verder hebben we in een maatschappelijke business case de maatschappelijke en financiële meerwaarde aangetoond van het Simba Familiezorg-programma.

Dit programma wordt gefinancierd met de bijdrage van de Nationale Postcode Loterij. Daarom zijn donaties van particulieren voor Simba Familiezorg vooralsnog niet nodig.

Ja, SOS Kinderdorpen Nederland was ook gestart met Simba Familiezorg zonder de bijdrage van de Nationale Postcode Loterij. In dat geval hadden we andere financiering moeten vinden en de uitvoering van het programma langer moeten uitstellen.

SOS Kinderdorpen Nederland is een fondsenwervende organisatie. Hiermee hebben we de afgelopen jaren veel expertise opgebouwd. We zouden dan onderzocht hebben of andere donateurs, fondsen of bedrijven zouden willen investeren in het programma.

Het lijkt inderdaad veel geld voor een kleine groep kinderen. Dat heeft te maken met de brede doelstelling van het project. De ondersteuning van gezinnen maakt daar deel van uit, maar ook het onderzoek naar de effectiviteit van de Simba Familiezorg-methodiek en het monitoren van praktijkervaringen om een basis te leggen voor een (overdraagbare) methodiek die eraan bijdraagt dat veel meer kinderen veilig met hun familie worden herenigd. Op die manier willen we bereiken dat ook in Nederland zo veel mogelijk kinderen kunnen opgroeien in hun eigen familie.

Verder gebruiken we het geld voor een lobbytraject in samenwerking met Defence for Children om te zorgen dat wettelijk vast komt te liggen dat broertjes en zusjes na uithuisplaatsing samen worden geplaatst, zodat zij steun hebben aan elkaar (tenzij dat niet in hun belang is). Ook dit vergroot de kans op herstel van familierelaties en hereniging van gezinnen.

Het gaat om € 17.000 per kind per jaar. Hierin zijn de kosten voor de reguliere hulpverlening niet meegenomen. Deze worden betaald door de betreffende gemeente.

Wij hebben al bijna 70 jaar ervaring opgedaan in internationale programma’s die expliciet zijn gericht op het versterken van kwetsbare families en het samen plaatsen van broertjes en zusjes. Wij geloven dat we met onze ervaring, en in nauwe samenwerking met onze Nederlandse partners, de kracht en kennis hebben om families te versterken en, als het veilig is, meer kinderen te laten terugkeren naar huis.

Het klopt dat de uitgangspunten van Simba Familiezorg in Nederland breed worden gedeeld: uithuisgeplaatste kinderen zo snel mogelijk veilig terug naar huis en broertjes en zusjes in de tussentijd samen opvangen. Toch is de realiteit anders: hereniging van gezinnen lukt nog te vaak niet en ook het samen plaatsen van broertjes en zusjes blijkt niet altijd haalbaar. Precieze cijfers ontbreken, maar volgens een schatting van het Nederlands Jeugdinstituut uit 2015 komen in de helft van de gevallen uithuisgeplaatste kinderen uit één gezin op verschillende plekken terecht. Een belangrijke oorzaak is het gebrek aan opvanggezinnen. SOS Kinderdorpen heeft al 70 jaar ervaring met familieversterking en het samen plaatsen van broertjes en zusjes in alternatieve zorg. Op basis van deze ervaring en de ontwikkelde methodiek denken wij te kunnen bijdragen aan structurele oplossingen.

De verantwoordelijkheid voor het reguliere deel van de jeugdhulp blijft waar die is: bij gemeenten. Met de bijdrage van de Nationale Postcode Loterij financiert SOS Kinderdorpen de familieversterkende zorg die zij zelf uitvoert en het onderzoek naar de effectiviteit van de Simba Familiezorg-methodiek. Met de resultaten van het onderzoek en de praktijkervaringen van gezinnen wil SOS Kinderdorpen gemeenten uiteindelijk overtuigen om de volledige financiering van Simba Familiezorg op zich te nemen. In samenwerking met Sinzer is al in een maatschappelijke business case aangetoond welk maatschappelijk en financieel rendement Simba Familiezorg oplevert.

Als aan het einde van de pilotperiode blijkt dat Simba Familiezorg succesvol is, gaan we kijken of meer gemeenten deze familiegerichte zorg willen inzetten. De pilot is zo ingericht dat opschaling een logische vervolgstap is via onze samenwerking met partners die al een schaalbaar model hanteren:

• Gezinshuis.com werkt landelijk en hun franchiseformule is zeer schaalbaar
• De Eigen Kracht Centrale heeft een landelijk dekkend netwerk
• We zoeken sinds de start samenwerking met gemeenten en jeugdhulporganisaties

Ook het lobbytraject in samenwerking met Defence for Children creëert een basis voor verdere opschaling. Hoe we de inzet van Simba Familiezorg verder kunnen opschalen wordt nog onderzocht. Onze droom is dat we voor veel meer uithuisgeplaatste kinderen in Nederland kunnen voorkomen dat hun gezin definitief uit elkaar valt.

Al bijna 70 jaar werkt SOS Kinderdorpen over de hele wereld, ook in Europa, om kinderen te helpen die er alleen voor staan of die de ouderlijke zorg dreigen te verliezen. In 137 landen en gebieden heeft SOS Kinderdorpen ervaring met zowel het versterken van kwetsbare families als met de gezamenlijke opvang van broertjes en zusjes. In het Simbahuis van SOS Kinderdorpen België komen deze twee elementen bij elkaar. Met als resultaat dat 60 procent van de broertjes en zusjes die daar worden opgevangen uiteindelijk veilig terugkeren naar huis.

De familiegerichte methodiek die SOS in België inzet hebben wij aangepast aan de Nederlandse situatie, met hulp van onze partners: Stichting Jeugddorp De Glind, Gezinshuis.com, de Eigen Kracht Centrale en enkele onafhankelijke experts uit de Nederlandse jeugdhulp.

Zeker niet. Wij vinden dat ieder kind het recht heeft om op te groeien in een veilige, liefdevolle familie. Wereldwijd moeten meer dan 220 miljoen kinderen het alleen zien te rooien of ze leven in een familie die uiteen dreigt te vallen. Voor al die kinderen blijven we ons inzetten en fondsen werven.

Ja, met de bijdrage van 2,3 miljoen euro van de Nationale Postcode Loterij zouden we buiten Nederland meer kinderen kunnen bereiken. Toch zijn we ervan overtuigd dat er ook in ons land een wereld te winnen is om kinderen een veilig thuis te bieden. Want ook hier leven kinderen in omstandigheden die hun ontwikkeling schaden. Volgens ramingen van het CBS zijn 65.000 kinderen (cijfer 2020), al dan niet tijdelijk, uit huis geplaatst. Naar schatting wordt 50 procent van de uithuisgeplaatste broertjes en zusjes niet samen geplaatst (bron: Rapport ‘Samen, tenzij’, Nederlands Jeugdinstituut 2015). Bovendien lukt terugkeer naar huis te vaak niet, ondanks alle inspanningen van jeugdhulpverleners.

SOS Kinderdorpen wil eraan bijdragen dat ook in Nederland zo veel mogelijk kinderen gezond en veilig opgroeien binnen hun eigen familie. Overigens blijven we ons ook richten op kinderen over de grens die er alleen voor staan of van wie de familie uit elkaar dreigt te vallen. Hiervoor blijven we fondsen werven.

Kenmerkend voor de familiegerichte methodiek zijn het versterken van gezinnen en het samen opvangen van broertjes en zusjes. Daarnaast blijven de ouders vanaf het begin van de uithuisplaatsing zo veel mogelijk betrokken bij het leven van hun kinderen, zodat de relaties in het gezin kunnen herstellen. In het gezinshuis of pleeggezin dat de kinderen (tijdelijk) opvangt verloopt het dagelijks leven zo ‘gewoon’ mogelijk: als het kan blijven de kinderen op hun eigen school en (sport)clubjes, en houden ze contact met hun ouders, familie en vrienden.

Andere belangrijke onderdelen van de methodiek zijn de regie zo veel als mogelijk bij de ouders houden en netwerkversterking. Samen met de ouders en kinderen vragen we mensen die belangrijk voor hen zijn om een steuntje in de rug. Denk aan familieleden, vrienden en/of buren. Op die manier heeft het gezin altijd mensen om op terug te vallen en neemt de kans op duurzame hereniging toe. Onze partner de Eigen Kracht Centrale helpt het gezin bij het maken van een plan samen met het netwerk.

Simba Familiezorg biedt ondersteuning in een situatie waarin kinderen een veilige plek nodig hebben, maar er nog wel mogelijkheden zijn voor hereniging van het gezin. Onze familiebegeleiders werken traumasensitief, netwerkgericht en vanuit een systemische werkwijze met als doel de kans op herstel van familierelaties te vergroten. Nadat de ouders en kinderen tot rust zijn gekomen, starten zij samen met hun netwerk met familieversterking. De ouders krijgen hierbij 12 uur per week, maximaal 2 jaar intensieve ondersteuning van een familiebegeleider.

Tijdens het project monitort onderzoeksbureau VanMontfoort – een onafhankelijk bureau met meer dan 20 jaar ervaring in de jeugdsector – onze resultaten. Verder draagt het bureau (mede) zorg voor onze methodiekontwikkeling. VanMontfoort heeft eerder effectieve werkmethodes ontwikkeld voor professionals en doet al tijdens het onderzoek aanbevelingen om ervoor te zorgen dat de methodiek van Simba Familiezorg in de praktijk nog effectiever wordt.